Абай өлеңдері қолжазбаларының тілі (кейбір фонетикалық өзгешеліктер)
Қаралымдар: 158 / PDF жүктеулері: 261
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2022-1-70-85Кілт сөздер:
Абай, Мүрсейіт, өлеңдер, қолжазба, фонетикалық ерекшеліктер, кірме сөздерАннотация
Мүрсейіттің 1907 жылғы қолжазбасы − Абай Құнанбайұлы шығарма-
ларының негізгі түпнұсқаларының бірі. Ұлы ақынның өлеңдерін хатқа
түсіріп, баспаға әзірлеген Мүрсейіт Бікеұлы (1860-1917) екені белгілі.
Абайдың поэтикалық шығармалары мен қара сөздерін ол данышпан
ойшылдың көзі тірісінде-ақ қағаз бетіне таңбалай бастаған. Оның
ыждаһатты еңбегінің арқасында бұл теңдессіз мұра қалың жұртшылықтың
игілігіне айналып отыр. Сол заманның жазба әдеби тілін жетік меңгеріп,
Семей өңірінде бала оқытып жүрген Мүрсейітке Абай өз өлеңдерін
хаттауды тапсырған. Өкінішке қарай, Абайдың өз қолымен жазған
авторлық қолжазбасы әлі табылған жоқ. Мақалада Мүрсейіт Бікеұлы
араб қаріптерімен қағазға бедерлеген Абай өлеңдері қолжазбасының
тілдік ерекшеліктері талданды. Қолжазба мәтінінің қазіргі қазақ тілінің
фонетикалық жағынан өзгешеленетін элементтері туралы қысқаша
талдаулар жасалды. Фонетикалық заңдылықтарға қатысты мәселелер,
атап айтқанда сингармонизм заңы, орфографиялық стиль, дыбыстардың
ассимиляциясы, фонетикалық құбылыстар, емле ережелері секілді
мәселелер қамтылды. Әр талдауға қолжазбадан дәлелдемелер, түпнұсқа
өлең жолдары келтіріліп, бұған дейін жасалған Абай тілі туралы
жазылған зерттеулерге қосымша толықтырулар ұсынылды.
