Түркияның көпвекторлы аймақтық саясатының тарихи аспектісі (Орталық Азия)
Қаралымдар: 58 / PDF жүктеулері: 60
DOI:
https://doi.org/10.32523/%202664-5157-2024-3-14-30Кілт сөздер:
Түркия, түркі әлемі, тепе-теңдік, Ресей, Қытай, Еуропалық Одақ, «Орталық дәліз», геосаясат, интеграцияАннотация
Ресей мен Қытайдың жаһандық және аймақтық саясаттағы геосаяси ықпалының көрінісі Ресейге қарсы жаһандық санкцияларға байланысты Орталық Азияның түркі мемлекеттерінде ерекше байқалады. Осы уақыт ішінде Ресей мен Қытайдың геосаяси ықпалының әсерінен Түркия мен аймақ елдері арасындағы қарым-қатынастарды тереңдету және дамыту
үдерісі бұрынғыдан да өзекті бола түсті. Түркия, Ресей дәстүрлі түрде өз мүдделерінің аймағы
деп санайтын түркі әлемінде ықпалдырақ болуға ұмтылады, Қытай болса осы жүйенің ішіне енуде.
Түркияның бұл ұстанымы, әрине, Ресей мен Қытайды алаңдатады. Дегенмен, аймақтағы қайшы
мүдделер мен геосаяси оқиғалар шеңберіндегі Түркияның іс-әрекеттері жылдам түрде көзге
түсуде. Атап айтқанда, АҚШ, Ресей және Қытайдың ықпал ету аймақтары үшін геосаяси күресі Түркия үшін қолайлы мүмкіндіктер туғызып, оның халықаралық деңгейде беделін арттыруда. Түркия, Қазақстан, Әзербайжан, Өзбекстан және Қырғызстан толық мүшелер, ал Түрікменстан мен
Мажарстан Түркі мемлекеттері ұйымына (ТМҰ) бақылаушы елдер болғандықтан, бұл Түркияның
ТМҰ жүйесінде, әсіресе Орталық Азиядағы маңыздылығын одан әрі арттыруда. Осы тұрғыда, бұл мақала түркі әлеміне жылдам интеграцияланып жатқан Түркияның Ресей мен Қытай мүдделеріне қарсы тұруға мүмкіндік беретін ұстанымдарын зерттеуге арналған. Нақты аналитикалық деректер мен ТМҰ шеңберінде қол жеткізілген келісімдерге, сондай-ақ интеграциялық үдерістердің
нәтижелеріне негізделе отырып, мазмұнды талдау мен салыстырмалы эмпирикалық тәсілді
қолдану арқылы мақалада «Орталық дәліздің» рөлі мен трансконтиненталдық сауда жолының
балама ретіндегі қызметін зерттеуге талпыныс жасалады.
Әдебиет
Багдат Мусин, Артур ван Дизен и Дорин Богдан-Мартин подписали Меморандум о взаимопонимании по совместной реализации инициативы GIGA. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.unicef.org/kazakhstan/Пресс-релизы/мцриап-рк-юнисеф-и-международный-союз электросвязи-подписали-меморандум-о (дата обращения: 15.03.2024).
Бутырина Н., 2022. Казахстан, Азербайджан, Грузия и Турция договорились о продолжении развития Транскаспийского маршрута. [Электронный ресурс]. – URL: http://casp-geo.ru/kazahstan-azerbajdzhan-gruziya-i-turtsiya-dogovorilis-o-prodolzhenii-razvitiya-transkaspijskogo marshruta/ (дата обращения: 13.03.2024).
Вартазарова Л.С., Кобринская И.Я., Уткин С.В., 2019. Современная Турция: тренды развития и значение для России. М.: ИМЭМО РАН. 54 с. DOI:10.20542/978-5-9535-0550-5
Взгляд из-за бугра: кровавая турбулентность Казахстана может затронуть всю Среднюю Азию, 2022. [Электронный ресурс]. – URL: https://ulysmedia.kz/analitika/4516-vzgliad-iz-za bugra-krovavaia-turbulentnost-kazakhstana-mozhet-zatronut-vsiu-sredniuiu-aziiu/ (дата обращения: 17.03.2024).
Дружиловский С.Б., Хуторская В.В., 2003. Политика Турции и Ирана в Центральной Азии и Закавказье // Иран и СНГ. Сборник статей. ИИИБВ. М. 37 с.
Казахстан: испытание «транзитом власти» // Программа России и Евразии. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/CHHJ8054-RUSSIAN-Kazakhstan Report-FINAL.pdf (дата обращения: 17.03.2024).
Кунаков В.В., 2016. Турция и ЕС: проблемы экономической интеграции. М. 123 с.
Обсуждение условий доступа и безопасности: Сценарии коридоров и передвижения в Лачине и за его пределами // Публикация подготовлена по результатам встречи «Контактной группы по Карабаху (КГК)», созданной по инициативе «Ресурсов примирения» в 2010 году с целью выработки актуальных для политики идей по проблематике нагорно-карабахского конфликта. Во встрече, проходившей в течение трех дней в Тбилиси в конце 2014 года, принимало участие 15 человек - представителей экспертно-аналитических сообществ Баку, Еревана, Степанакерта (Ханкенди) и международных экспертов. [Электронный ресурс]. – URL: https://rc-services
assets.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/755%20CR%20Caucasus%20Report%20RUSS%20 2014%20WEB_0.pdf (дата обращения: 12.03.2024).
Плотников Д., 2016. «Мягкая сила» политики Китая, Турции, Ирана, России и США в Центральной Азии в сфере образования // Ars Administrandi (Искусство управления), C. 160-177. [Электронный ресурс]. – URL: https://doi.org/10.17072/2218-9173-2016-1-160-177
Пылев А.И., 2009. Взаимоотношения Турции и тюркского мира СНГ // Вестник Пермского университета. Выпуск 4(8). 80 с.
Россияне учредили с начала года в Турции свыше 700 компаний. [Электронный ресурс]. – URL: https://tass.ru/ekonomika/16072031 (дата обращения: 18.03.2024).
Смагин Н. Собрат по санкциям. Что даст России сближение с Ираном. [Электронный ресурс]. – URL: https://carnegieendowment.org/politika/88280 (дата обращения: 08.03.2024).
Турция и Казахстан подписали соглашение о совместном производстве ударных беспилотников. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.currenttime.tv/a/turkey-kazakhstan proizvodstvo-udarnyh-bespilotnikov/31846015.html (дата обращения: 14.03.2024).
Украина и Турция подписали соглашение о свободной торговле. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.epravda.com.ua/rus/news/2022/02/3/682057/ (дата обращения: 17.03.2024).
Akpınar B.G., 2022. Arktik ve Sub-Arktik Bölgede Yaşayan Türk Halklarının/Türkçe Konuşan Halkların Kültürel/Dil Güvenliğinin Sağlanmasında Türk Devletleri Teşkilatı’nın Rolü // Güv. Str. Derg. TDT Özel Sayısı. S. 181-216. DOI: 10.17752/guvenlikstrtj.1114572
Akyıldız S.A., 2023. Rusya’yla Çin ve İran’a Karşı Bölgedeki Denge Türkiye. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.voaturkce.com/a/rusyayla-cin-ve-irana-karsi-bolgedeki-karsi-denge turkiye/6990536.html (дата обращения: 12.03.2024).
Aydin M., 2001. Geopolitics of Central Asia and the Caucasus. Continuity and change since the end of the cold war // Turkish Yearbook of International Relations, Vol 32. Р. 166-205.
Budak T., 2013. Orta Asya’da Küresel Jeoekonomik Rekabet ve Türkiye // Bilge Strateji, Cilt 5, Sayı
, Güz. S. 125-142.
DEIK. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.deik.org.tr/etkinlikler (дата обращения: 16.03.2024).
Ekrem E., 2011. Çin’in Orta Asya Politikaları. Rapor. Ankara. S. 23-38.
Erdoğan meets with leaders, discusses regional challenges in Prague summit // Daily Sabah with
Agencies, 2022. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/erdogan-meets-with-leaders-discusses-regional-challenges-in-prague-summit (дата обращения: 24.03.2024).
Ildem T., 2022. A balancing act: Turkey’s misunderstood position on Ukraine. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.europeanleadershipnetwork.org/commentary/a-balancing-act-turkeys misunderstood-position-on-ukraine/ (дата обращения: 20.03.2024).
Lillis J., 2022. Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests. [Электронный ресурс]. – URL: https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests (дата обращения: 16.03.2024).
Mushtaq N., 2004. Pak-Turkey Relations: Towards A Cooperative Future // Strategic Studies Vol. 24, № 2. Institute of Strategic Studies Islamabad. P. 89-116. [Электронный ресурс]. – URL: https:// www.jstor.org/stable/45242527 (дата обращения: 15.03.2024)
Sabri S., 2000. Turkish foreign policy in the post-cold war era: the Challenges of the multi regionalism // J. of international affairs. N.Y., Vol.54, № 1. P. 169-182.
Schnitzer A., 2017. South-South In Action The Cooperation Council of Turkic Speaking States. The Cooperation Council of Turkic Speaking States (The Turkic Council) South-South in Action The Turkic Council. New York. P. 12.
Chikhladze T., 2022. Aftermath of the 2020 Karabakh War: New Geopolitical Reality in the South Caucasus // Caucasus Analytical Digest. №128. July. Р. 3-15.
Tanis F., 2022. An intense global scramble is on to keep Ukraine grain deal alive, as Russia pulls out. [Электронный ресурс]. – URL: https://www.npr.org/2022/10/31/1132820362/russia-ukraine grain-deal-turkey (дата обращения: 19.03.2024).
