Абай Құнанбаевтың «Қара сөздерінің» түпнұсқасы мен ағылшын тіліне аудармасындағы реалиялардың семантикасы мен прагматикасы
Қаралымдар: 51 / PDF жүктеулері: 80
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2023-4-52-62Кілт сөздер:
реалия, аударма, мәдениет, семантика, прагматика, концепт, аударма әдістері, жалпылау, сипаттамалық аударма.Аннотация
Бұл мақала аударманың семантикалық және прагматикалық мәселелеріне,
атап айтқанда, қазақ мәдениетінің реалияларын ағылшын тіліне аударуды талдауға
арналған. Зерттеудің практикалық материалы ретінде қазақ әдебиетінің классигі – ұлы Абай
Құнанбаевтың ағылшын тіліне аударылған «Қара сөздері» қолданылды. Зерттеу пәні – Абайдың
авторлық көзқарасының призмасы арқылы әлемнің қазақ бейнесінің тұжырымдамалық негізін
бейнелейтін қазақ мәдениетінің реалиялары. Бұл шығармадағы қазақ мәдениетінің реалиялары
мәдени кодты, ұлттық және көркемдік ерекшелікті түсіну үшін өте манызды. Көркем мәтіндегі
реалияларды пайдалану көркем бейнелерді көрсетеді. Реалиялар – мәдени ақпараттың
сақтаушылары. Тарихи реалиялар этнографиялық ақпарат береді. Алға қойылған міндетті іске
асыру үшін реалиялардың компоненттік және семантикалық талдау әдістері, сондай-ақ аударма
талдауы қолданылды. Бұл әдістер түпнұсқа мәтіндерін және ағылшын тіліне аудармасын
салыстырмалы талдауға негізделген. Таңдалған әдістерді қолдана отырып, практикалық
материалды талдау аудармашы аудармада прагматикалық бейімделудің ерекше түрлерін қажет
ететін реалия терең мәдени семантикасын түсінуі керек деген қорытынды жасауға мүмкіндік
берді. Аударма талдауы аударма стратегияларын анықтауға, оларды прагматикалық және
семантикалық эквиваленттілікке қол жеткізу тұрғысынан талдауға бағытталған. Түпнұсқа мен
аударманың салыстырмалы талдауы көрсеткендей, ағылшын тілінің тілдік құралдары қазақ
реалиялардың концептуалдық мазмұнын жеткізе алмайды, ал аудармашы қолданған аударма
әдістері рецептордың реалиялардың терең семантикасын түсінуін шектейді.
Әдебиет
Абайдың қара сөздері. https://abai.kz/post/6 (дата обращения: 15.01.2023).
Аймухамбет Ж., Миразова М., 2021. Абай поэтологиясы: бейнелілік парадигмасындағы көркем детальдің қызметі. Turkic Studies Journal. 3(2). Б. 7-18. https://doi.org/10.32523/2664-5157-2021-2-7-18
Виноградов В.С., 2004. Перевод. Общие и лексические вопросы. М.: Университет. Книжный дом. 240 с.
Влахов С., Флорин С., 2009. Непереводимое в переводе. М.: Р.Валент. 360 с.
Комиссаров В. Н. 2002. Современное переводоведение. М.: ЭТС. 424 с.
Тер-Минасова С.Г., 2004. Язык и межкультурная коммуникация. М.: Издательство Московского университета. 352 с.
Abai, 2005. Book of Words. Semey: Abai International Club. 183 p.
Baker M., 1992. In other words. London and New York: Routledge, Taylor and Francis Group. 329 p.
Bassnett S., 2005. Translation studies. London and New York: Routledge, Taylor and Francis Group.176 p.
Dickins J., 2005. Two models for metaphor translation // Target Journal, 17: 2. P. 227-273.
James K., 2002. Cultural Implications for Translation // Translation Journal, Volume 6, No 4.
Katan D., 2014. Translating cultures. An Introduction for Translators, Interpreters and Mediators. London and New York: Routledge.Taylor and Francis Group. 380 p.
Kramsch C., 1998. Language and culture. Oxford: Oxford University press. 134 p.
Newmark P., 1988. A textbook of translation. New York, London, Toronto, Sydney, Tokyo: Prentice Hall. 292 p.
Snell-Hornby M., 2006. The turns of translation studies: New paradigms or shifting viewpoints? Benjamins Translation Library. 221 p.
Torop P., 2002. Translation as Translating as Culture. // Sign Systems studies, 30.2. P. 593-605.
Tymoczko M., 2014. Enlarging translation. Empowering translators. London and New York: Routledge.Taylor and Francis Group. 362 p.
