Кисас-и Рабгузи и казахская письменная литература начала ХХ века: духовная гармония и преемственность традиции
Просмотры: 155 / Загрузок PDF: 299
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2023-3-172-184Ключевые слова:
Золотая Орда, ХХ век, литература, Кисас ул-анбия, Рабгузи, Машхур Юсуф, Шади Жангирулы, духовная гармония, преемственность традиции.Аннотация
Разные исторические периоды и исторические личности, политические события и культурно-литературные реликвии занимают особое место в становлении казахской нации как нации и в целом независимого государства. Одним из важнейших факторов в истории становления независимого Казахстана стал период золотоордынского государства (XIII-XVI вв.), основанного потомками Чингисхана почти восемь веков назад. Понятно, что внимание, уделяемое сегодня пропаганде этой эпохи на государственном уровне, повышает самобытность этой эпохи и ее влияние на становление казахской государственности. В частности, изучение влияния записанного в этот период литературного наследия на формирование казахского национального мировоззрения и пропаганды в современной научной среде позволяет выявить преемственность национального самосознания и литературной традиции.
Литературное наследие, написанное в период Золотой Орды как «Кисас уль-анбия» или «Кисас-и Рабгузи», «Нахдж уль-фарадис» («Открытый путь в рай»), «Хусрау-Ширин» было направлено на просвещение страны. Несомненно, эти произведения сыграли особую роль в развитии и совершенствовании искусства речи в этот период.
В статье рассматривается произведение «Кисас ул-анбия» или «Кисас-и Рабгузи» Насируддина Бурхануддина Рабгузи, внесшего особый вклад в общественное развитие в золотоордынский период, и духовная гармония и традиции между рассказами пророков, оказавшие большое влияние на пробуждение национальной образованности и религиозной грамотности казахского народа в начале 20 века, преемственность считается относительной.
Литература
Әл-Кердери, 2011. Нәһжул-фәрадис. Қазыналы оңтүстік көптомдығы. Т. 37. Алматы: Нұрлы әлем. 312 б.
Бердібай Р., 2005. Бес томдық шығармалар жинағы. Т.1. Алматы: Қазығұрт. 448 б.
Жаһангерұлы Ш., 2003. Назым Сияр Шәриф. Өлеңмен жазылған Пайғамбардың тарихы (қадим жазуымен). Баспаға дайындаған: Жүніс Т. Алматы: Арыс нашрияты. 384 б.
Жаһангерұлы Ш., 2012. Назым Сияр Шәриф. Баспаға дайындаған: Қыдыр Т. Алматы: Нұрлы Әлем. 326 б.
Кенжебайұлы Б., 2018. Шығармалар жинағы. Түрік қағанатынан бүгінгі күнге дейін Т.1. Алматы: Ел-шежіре. 352 б.
Көпейұлы М.Ж., 2003. Шығармалары. Т. 2. Павлодар: ЭКО, ҒӨФ. 384 б.
Көпейұлы М.Ж., 2003.Шығармалары. Т.3. Павлодар: ЭКО ҒӨФ. 382 б.
Күмісбаев Ө., 2009. Терең тамырлар: оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті. 452 б.
Құтб, 2012. Хұсрау-Шырын. Қазыналы оңтүстік. Т. 49-52. Алматы: Нұрлы әлем. 328 б.
Қыдыр Т., 2016. Дәстүрлі Ислам жауһарлары. Орта ғасырларда (Х-ХVІ ғғ.) жазылған діни еңбектер мен шығармалардан үзінділер жинағы. Астана. 392 б.
Қыдыр Т., 2018. Дешті қыпшақ даласындағы ислами әдебиет (Х-ХV) (Ислам, иман және ихсан мәселелерінің жырлaну ерекшеліктері). Астана: «Рухани құндылықтарды қолдау қоры» корпоративтік қоры. 200 б.
Қыраубайқызы А., 2001. Ежелгі әдебиет. Астана: Елорда. 224 б.
Маллаев Н., 1976. История узбекской литературы. Ташкент: кн. 1. 457 с.
Малов С., 1951. Памятники древнетюркской письменности. Москва-Ленинград: Изд.АН ССР. 451 с.
Наджип Э.Н., 2007. Регионы и этапы формирования тюркских письменных языков и литератур. Туркестан: Туран. 268 с.
Остроумов Н.П., 1874. Критический разбор мухаммеданского учения о пророках. Казань: Университетская типография. 283 с.
Рабғұзи Н.Б., 2008. Пайғамбарлар қиссасы. Әдеби жәдігерлер. Жиырма томдық. Құраст.:
Қыдыр Т. Алматы: Таймас баспа үйі. 480 б.
Рабғұзи Н.Б., 2011. Қиссас ул-әнбия (Пайғамбарлар тарихы). Қазыналы оңтүстік көптомдығы.
Баспаға дай. Қыдыр, Т., Тажиев Қ. Т. 36/1. Алматы: Нұрлы әлем. 344 б.
Сүйіншәлиев X., 1967. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезендері (Ерте дәуірден ХІХ ғасырдың аяғына дейін). Алматы: Қазақстан. 388 б.
Сыздықов С., 2021. Алтын Орданың мемлекеттік идеологиясы. Turkic Studies Journal. 2 (Vol.3). P. 70-77. https://doi.org/10.32523/2664-5157-2020-2-3-69
Ecmann J., 2003. Harezm, Kıpçak ve Çağatay türkçesi üzerine araştırmalar. Ankara. 438 s.
Çağlar D.A., 2019. Mucizenin ikonografisi: Miraç ve Miraçnameler. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi. №19. S. 225-283.
Rahmonov N., 2017. Ozbek adabiyoti tarihi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning birinchi yarmigacha). Toshkent: Sano-standart. 556 s.