Прославление Творца в «Кутадгу билиг» Юсуфа Баласагуна
Просмотры: 139 / Загрузок PDF: 95
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2022-4-63-77Ключевые слова:
«Кутадгу билиг», Юсуф Баласагун, литературный процесс, религия, Творец, религиозная мысль, религиозный термин, литературный памятникАннотация
Принятие ислама тюркскими народами в эпоху караханидов нашло широкое
отражение в литературных памятниках. Одним из таких памятников, в котором освещаются
некоторые вопросы ислама, является «Кутадгу билик» Юсуфа Баласагуна. С тех пор религиозная
тема в литературе, связь ее с литературными процессами в литературоведении тюркских народов
актуальна и востребована, что подтверждается исследованиями таких ученых, как Р.Р. Арат,
С.М. Арсал, И. Кафесоглу, А. Инан, А. Ділашар, А.Б. Ержиласун, Р. Данкофф, Н. Келімбетов,
А. Қыраубаева, А. Егеубаев, С. Екер, Х. Касапоглу, Г. Құрманғалиева, Г. Канашаева.
В данной статье исследуется образ Творца-Всевышнего в «Кутадгу билик» Юсуфа Баласагуни.
В качестве объекта исследования авторы используют факсимиле Ферганской версии памятника
в транскрипции, выполненной Р.Р. Аратом.
В процессе исследования было изучено 33 бейта, четырнадцать из которых приведены в
качестве иллюстраций. Значения религиозных слов выявляются на основе различных точек зрения
и сопоставляются с текстами Корана. Для определения частоты использования религиозных
терминов в статье использован метод количественного анализа.
Литература
Бес ғасыр жырлайды. 1989. 2 томдық. Т. 1. құраст.: М. Мағауин, М. Байділдаев. Алматы: Жазушы. 384 б.
Канашаева Г. 2020. Қарахан дәуірі жазба ескерткіштері: Жаратушы сипаты. ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы. 1 (Т.92). 46-53 бб.
Қашқари М. 2017a. Түрік сөздігі. 3 томдық. Т. 3. Көне түркі тіл. ауд. А. Егеубай. Алматы: Арда+7. 600 б.
Қашқари М. 2017b. Түрік сөздігі. 3 томдық. Т. 1. Көне түркі тіл. ауд. А. Егеубай. Алматы: Арда+7. 592 б.
Құран Кәрім. 1991. Қазақша мағынасы және түсінігі / Араб тіл. ауд. Халифа Алтай. Медине: Құран Шәриф басым комбинаты. 604 б.
Құрманғали Г. 2020. Құранның ортағасырлық әдеби жәдігерлерге ықпалы. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ хабаршысы. Филология сериясы. 3 (Т.132). 36-43 б.
Моллақанағатұлы С. 2020. Қарахан мемлекеті тұсындағы алғашқы Құран аудармасы. Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ хабаршысы. Саяси ғылымдар. Аймақтану. Шығыстану. Түркітану сериясы. 2 (Т.127). 177-184 б.
Сартқожаұлы Қ. 2019. Орхон ескерткіштерінің толық атласы. 2 томдық. Т. 1. Алматы: Samga Press. 509 б.
Сыздықов С. 2014. Қарлық-Қарахан мемлекеті: саяси тарихы және мәдени мұралары. Астана: Фолиант. 320 б.
Arat R.R. 1979a. Kutadgu Bilig: Metin. 1. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu. 656 s.
Arat R.R. 1979b. Kutadgu Bilig: İndeks. 3. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu. 565 s.
Arsal S.M. 1947. Türk Tarihi ve Hukuk. İstanbul: İsmail Akgün. 416 s.
Dankoff R. 1983. Yusuf Khass Hajib. Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig) – A Turko-Islamic Mirror for Princes. Translated, with an Introduction and Notes by Robert Dankoff. The University of Chicago Press. Chicago and London. P. 282.
Demirli E. 2012. Vahdet-i Vücûd. İslam ansiklopedisi. 42.Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 590 р.
Dilaçar A. 1988. Kutadgu Bilig İncelemesi. 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 209 s.
Eker S. 2006. Kutadgu Bilig’de (teñri ‘azze ve celle ögdisin ayur) Türkçe İslami Terimlerin Kaynakları Üzerine. Bilig. 38. 103-122 s.
Ercilasun A.B. 2016. Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk Dili Tarihi. 17. Baskı. Ankara: Akçağ. 486 s.
İnan A. 1998. Makaleler ve İncelemeler. 2. Cilt. 2.Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 418 s.
Kasapoğlu Ç.H. 2016. Türk kültür tarihi ve Kutadgu bilig // «Жүсіп Баласағұн шығармашылығының түркі əлемі мəдениетіне қосқан үлесі» халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары (13 сәуір 2016 ж.). Алматы: Қазақ университеті. 7-10 бб.
Kafesoğlu İ. 1983. Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi yayınları. 447 s.
Yusuf Has Hacib. 2015 Kutadgu Bilig. Fergana nüshası. Ankara: Türk Dil Kurumu. 223 s
