Қазақ тілінің түркілік сабақтастығы

Аннотация

Заманалар тоғысында, егемендікке қол жеткен бүгінгі таңда бүкіл тарихи-
рухани тәжірибені қорытып, ел игілігіне қолдану – ұлттық сана мен таным көкжиегін кеңейтіп
келе жатқан өрісті үрдіс. Осымен байланысты көне түркі ескерткіштерінің тілдік деректері –
тіл арқылы сақталған ұлттық танымның көне дәуірдегі тілдік негіздері мен тарихи күре тамырларын
зерттеу мен зерделеудің қайнар көзі. Соған орай көне тілдік деректер қазіргі қазақ тіліне дейін
ұласқан даму барысының үзілмес желісі іспетті. Бағзы заманнан бастау алып, тасқа қашалған,
түркі жұртының санасына сіңіп бүгінге жалғасқан көне сөздердің тарихи даму, өзгеру сырын
ашып, зерттеу нәтижелері тіл тарихының ұлт тарихынан ұзақ екенін негіздеген, қазақ тілінің
«жаңа» топқа жатпайтынын нақты дәйектеген түркітанушы ғалымдардың бірі, филология
ғылымдарының докторы, профессор Ғ.Айдаровтың зерттеулеріндегі ғылыми тұжырымдарын
қазіргі түркітану деңгейінен тану – аса өзекті. Профессор қазақ түркітануында көне түркі
және көне ұйғыр тілдерінің гетерогенді лингвистикалық жүйесін, көне тілдердің графикалық,
фонетикалық-фонологиялық, лексикалық, морфемиялық-туынды және грамматикалық
деңгейлерін зерттеп, олардың ерекшеліктерін қазіргі түркі тілдерімен, оның ішінде қазақ
тілімен алғашқылардың бірі болып байланыстыра зерттеді. Мақала түркі сөзінің құрылымдық
онтологиясы (моносиллабикалық және түрік прото-түбірінің басқа модельдері) жан-жақты
қарастырылып, осы мәселені зерттеуге Ғ.Айдаровтың баға жетпес үлес қосқаны баяндалады.
Сонымен қатар мақалада Ғ.Айдаровтың жолын жалғаған ғалымдардың ежелгі түркі тілдерін
зерттеуде антропоцентристік әдісті белсенді түрде қолданғандығына назар аударылып, мұның өзі
түркі әлемінің тарихи дамуын түсіну үшін зор маңыз атқаратын ежелгі түркі халықтарының
әлемі мен менталитеті туралы білімнің жаңа өрістерін ашуға мүмкіндік беретіні дәйектеледі.