Саха және қырғыз тілдеріндегі көру бейнесін білдіретін етістіктердің фонетикалық құрылымдары мен интонациялық ерекшеліктері
Қаралымдар: 15 / PDF жүктеулері: 12
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2024-4-132-149Кілт сөздер:
көру бейнесін білдіретін етістіктер, саха тілі, қырғыз тілі, сөзжасам тәсілдері, фонетикалық құрылым, акустикалық параметрлер, интервалдық модельдерАннотация
Бұл мақалада саха және қырғыз тілдеріндегі көру бейнесін білдіретін етістіктердің фонетикалық құрылымдары мен интонациялық ерекшеліктері талданады. Cонымен қатар, көру бейнесін білдіретін етістіктердің түрлері, сондай-ақ олардың морфологиялық және синтаксистік сөзжасам тәсілдері де анықталады. Адамның сыртқы бейнесі, келбеті мен пішіні, дене бітімі мен сымбаты, мимика мен бет әлпеті және өң мен түстерді сипаттап, көру бейнесін білдіретін етістіктердің буындық құрылымдары зерттеледі. Жұмыста сипаттамалық, құрылымдық, салыстырмалы, статистикалық және эксперименттік сынды кешенді әдістер
қолданылады. Эксперименталды-лингвистикалық әдіс арқылы мақала авторы көру бейнесін білдіретін етістіктердің екпін арқылы жүзеге асуындағы акустикалық параметрлерін талдайды және олардың құлаққа жағымды және жағымсыз естілу сипаттамалары бойынша интервалдық модельдері анықталады. Зерттеудің ғылыми жаңалығы саха және қырғыз тілдеріндегі көру бейнесін білдіретін етістіктердің фонетикалық құрылымдары мен екпін ерекшеліктерінің салыстырмалы талдауы арнайы зерттеу нысаны болмағандығымен нақтыланады. Жұмыстың теориялық маңыздылығы алынған нәтижелер контрастивті лингвистика үшін қызығушылық тудырып, сондай-ақ түркі тіл біліміндегі көру бейнесін білдіретін етістіктер бойынша одан әрі салыстырмалы зерттеулерге негіз бола алады. Практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелері мен негізгі тұжырымдары саха тілінің функционалды грамматикасын жоғары және орта оқу орындарында оқытуда, сондай-ақ контрастивті лингвистика бойынша дәріс оқытуда, курстар мен семинарлар әзірлеуде пайдаланылуы мүмкін.
Әдебиет
Афанасьев Л.А., 1989. Идеофонная структура образных слов якутского языка // Якутский язык: лексикология и морфология. Якутск. C. 124-128.
Ашмарин Н.И., 1898. Материалы для исследования чувашского языка. Казань: Типо литография Императорского университета. 392 с.
Ашмарин Н.И., 1918. Основы чувашской мимологии: (о подражательных словах в чувашском языке). Казань: Издание чувашских национальных организаций.
Бетлингк О.Н., 1990. О языке якутов / Пер. В.И. Рассадина. Новосибирск: Наука. 646 с.
Большой толковый словарь якутского языка: в 15-ти т. / Под редакцией П.A. Слепцова, 2004-2017. Новосибирск: Наука.
Грамматика киргизского литературного языка, 1987. Ч. 1. Фонетика и морфология. Бишкек: Илим. 402 с.
Грамматика современного якутского литературного языка, 1982. Фонетика и морфология. Москва: Наука. 492 с.
Ефремов Н.Н., 2017. Образные глаголы, формирующие пространственные предложения, в якутском языке (структурно-семантический анализ). Северо-Восточный гуманитарный вестник, № 3 (20). Якутск: ИГИПМНС СО РАН. С. 112-118.
Кудайбергенов С., 1957. Подражательные слова в киргизском языке. Фрунзе: Киргизучпедгиз. 108 с.
Kулаковский A.E., 1979. Научные труды. Якутск: Кн. Изд-во. 483 с.
Монастырев В.Д., Васильева Н.Н., Аммосова И.В., 2022. Фонетические средства выражения семантики образности в якутском языке (на материале образных глаголов с общей архисемой ‘располнеть’). Северо-Восточный гуманитарный вестник, № 3 (40). Якутск: ИГИПМНС СО РАН. С. 71-79.
Николаева А.М., 2017. Аффикс как элемент интенсивности в изобразительной лексике якутского языка. Международный журнал гуманитарных и естественных наук, № 12. Новосибирск: ООО «Капитал» С. 160-162.
Пекарский Э.К., 1959. Словарь якутского языка: в 3-х т. Изд-е 2-е. Москва: Изд-во АН СССР.
Русско-кыргызский словарь, 2000. Бишкек: Шам. 992 с.
Харитонов Л.Н., 1954. Типы глагольной основы в якутском языке. М.- Л.: Изд-во АН СССР. 312 с.
Харитонов Л.Н., 1960. Формы глагольного вида в якутском языке. М. – Л.: Изд-во АН СССР. 179 с.
Ястремский С.В., 1938. Грамматика якутского языка. Изд-е 2-е. Москва: Гос. учебно-педагог. изд-во НКП РСФСР. 116 с.
