The lexeme «road» and road toponyms in Kazakh culture and language
Views: 69 / PDF downloads: 60
DOI:
https://doi.org/10.32523/2664-5157-2024-2-155-173Keywords:
semantic analysis, drononyms, road toponyms, Silk Road, conceptual aspect, geographical, historical and cultural, worldview, ambiguity, syntagmatic combinations of lexemesAbstract
The article provides a semantic analysis of lexemes-drononyms and road toponyms that reflect the territory of Kazakhstan, including its vast steppes, forests, arid deserts, mountain ranges,
rivers, and lakes. Roads require the determination of effective routes, ensuring people’s safety, and
providing them with food and accommodation. The concept of a road is closely linked to the geography,
economy, traditions, and spiritual beliefs of the Kazakh people.
The spatial and temporal meanings of drononyms are influenced by the historical nomadic lifestyle
of the Kazakhs and their seasonal migrations. The article analyzes vocabulary related to walking,
horseback riding, and nomadic movements associated with the historical lifestyle of the Kazakhs.
A significant focus of the article is the definition of road toponyms, particularly highlighting the trade,
political, and cultural importance of the Silk Road, which passed through the territory of Kazakhstan.
Based on the research of Kazakh scientist A. Margulan and other scholars, the interpretations of
numerous road toponyms of the country are systematized.
During the analysis of drononyms and toponyms, their conceptual meanings (geographical, historical and cultural, ideological) are revealed. The ambiguity of lexemes, their derivative potential,
and syntagmatic combinations are explored, which enabled the author to conduct a systematic semantic analysis.
Reference
Айтқали А.Қ., Каражигитова А., 2023. Жоғарғы Ертіс пен Жетісудың ежелгі тұрғындарының б.з.д. I мыңжылдықтың аяғындағы өзара байланысын зерттеу мәселесіне // Turkic Studies Journal. Т 5. № 2. 23-32 б.
Әбдуәлиұлы Б., 2021. Қазақ топонимикасы. Нұр-Сұлтан: Булатов А.Ж. 321 б.
Басик, С. Н., 2008. Общая топонимика: учебное пособие для студентов геогр. фак. – Минск: БГУ. 168 с.
Бияров Б., 2012. Жер-су аттарының сөзжасамдық үлгілері. Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты. 460 б.
Болғанбайұлы Ә., Қалиұлы Ғ., 1997. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. Алматы: Санат. 256 б.
Васильев В. Л., 2023.Новый взгляд на топонимы Валдай и Гора-Валдай / В. Л. Васильев // Вопросы ономастики. Т. 20. №2. С. 41-57. [Электрондық ресурс] URL: http://elar.urfu.ru/handle/10995/123672 (қаралды: 14.04.2024). DOI: https://doi.org/10.15826/vopr_onom.2023.20.2.015
Жұбанов Қ., 2013. Қазақ тіл білімінің мәселелері. Алматы: Абзал-Ай. 640 б.
Iris Colditz, 2020. Buddhist and Indian Elements in the Onomastics of the Iranian Manichaean Texts// Entangled Religions Volume 11. №6. [Электрон. ресурс] https://er.ceres.rub.de/index.php/ER/article/view/8710 (қаралды: 14.04.2024). DOI: https://doi.org/10.46586/er.11.2020.8710
Katarina Lozić Knezović, Marina Marasović-Alujević, 2017. Transonymization as Revitalization: Old Toponyms of Split // Voprosy onomastiki. Volume 14. № 2. 159-173 р. [Электрон. ресурс] http://www.onomastics.ru/content/2017-t-14-№2-8 (қаралды: 14.04.2024). DOI: https://doi.org/10.15826/vopr_onom.2017.14.2.017
Коломиец В.Т., 1986. Названия дорог в индоевропейских языках // Этимология. М.: Наука. 255 с.
Куркина Л.В., 1968. Из наблюдений над некоторыми названиями дорог и тропинок в
славянских языках // Сборник: Этимология. Москва: Наука. 278 с.
Марғұлан Ә.Х., 2012. Шығармалары. ХІІІ том. Алматы: Алатау. 576 б.
Нұғман Б.Ғ., Шаймұқанова С.Д., 2020. Ұлы Жібек жолы. [Электрондық ресурс] – URL: https://ulagat.com/2020/11/16/ ұлы-жібек-жолы/ (қаралды: 14.04.2024).
Подольская Н.В., 1988. Словарь русской ономастической терминологии. Москва: Наука. 192 с.
Сапаров Қ., 2007. Павлодар облысының топонимикалық кеңістігі (қазақтардың кеңістікті игеру тәжірибесінің жер-су атауларындағы көрінісі). Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 308 б.
Типы лексического значения слова дорога // [Электрондық ресурс] – URL: Толковый словарь в приложении https://b1.cooksy.ru/articles/tipy-leksicheskogo-znacheniya-slova-doroga/ (қаралды: 14.04.2024).
Хасенов Ә., 2003. Тіл білімі (оқу құралы). Алматы: Санат. 416 б.