Қазақстанның ұлттық тарихының бастаулары

Аннотация

А.С. Ғаниеваның монографиясы – Қазақстан археологиясының патриархы Кемел Ақышевтың ғылыми жұмысын жүйелі түрде қорытудың алғашқы тәжірибесі. Монография төрт тараудан, кіріспеден және қорытындыдан тұрады. Соңында ғалым еңбектерінің хронологиялық көрсеткіші және К.А. Ақышев туралы бейнематериалдар мен деректі фильмдерге QR сілтемелері берілген. Бірінші тарауда археологиялық қызметтің негізгі бағыттарының даму жолы және К.А.Ақышевтың ғылыми өмірбаянының қалыптасуы қамтылған. Тарауда нақты зерттеулердің кезеңдері, ашылымдар мен жетістіктер сипатталған. Мұнда Кемел Ақышевтың өмірбаянының қысқаша схемалық көрінісі, ата тегі, генетикалық тамыры, тарихи белестері көрсетілген. Екінші тарауда К.А.Ақышевтың көшпенділер тарихы мен мәдениетін зерттеуде 1960-1980 жылдардағы тарих ғылымының деңгейінен озып кеткен көптеген бағыттардың негізін қалағаны баяндалады. Тарау ғалымның Қазақстанның қола дәуірін зерттеуге, оның кезеңдерін анықтауға және біздің дәуірімізге дейінгі екінші мыңжылдықтағы тарихи оқиғаларды түсінуге қосқан үлесін сипаттайды. Монографияның екінші тарауында қозғалған тағы бір маңызды аспект тарих ғылымында белсенді талқыланып жатқан даулы мәселе – көшпенділікке өтудің себептерін, факторларын және уақытын анықтауға қатысты. Кемел Ақышевтың бірқатар мақалалары негізінде көшпенді халықтардың шаруашылық құрылымының бір қыры ретіндегі жайылымдық-көшпенді жүйе мен егіншіліктің өмір туралы түсініктің табиғи экологиялық жағдайлары туралы ой-пікірлері келтірілген. К.А. Ақышев саяси генезис теориясын зерттеуде сақтар мен үйсіндердің археологиясы мысалында Қазақстан территориясында ежелгі және ортағасырлық мемлекеттердің құрылуы, палеосоциологиялық зерттеулерде қазақтардың этногенезі мәселелеріне қомақты үлес қосқан.
А.С. Ғаниева монографиясының үшінші тарауы К.Ақышев атқарған жұмыстардың мазмұны мен ауқымы зор бөлігі – ортағасырлық қала мәдениеті тақырыбына арналған. Ұлы Жібек жолы бойындағы қалаларды ондаған жылдар бойы зерттеу барысында қазақ археологиясы медиевист ғалымдар ұжымының арқасында айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді.
Монографияның төртінші тарауында К. Ақышевтың археологиялық бағдарларының ауқымы көрсетіледі. Мұнда Қазақстан археологиясының тарихын бейнелейтін фотосуреттер түріндегі көрнекі материалдар, ескерткіштердегі қазба жұмыстарының көріністері, К. Ақышевтың шәкірттері мен әріптестерінің портреттері ұсынылған.
А.С. Ғаниеваның ғылыми өмірбаян жанрында жазылған еңбегі академиялық және университеттік археология мамандарын қызықтыратыны сөзсіз. Онда ғалымның тарих ғылымының дамуына қосқан үлесі туралы негізгі мәліметтер қамтылып, Қазақстан археологиясының ғасыр бойғы дамуына баға берілген. А.С. Ғаниева әзірлеген «Қ.А. Ақышевтың ғылыми мұрасындағы археология ғасыры» атты монографияның танымдық құндылығы осында.